Λεμονατζής
Στην παλιά Θεσσαλονίκη ο λεμονατζής έκανε την εμφάνισή του από τις 10 το πρωί μέχρι αργά το απόγευμα. Ετοίμαζε στο σπίτι του από νωρίς την λεμονάδα, την οποία τοποθετούσε στο κέντρο ενός χάλκινου, γυαλιστερού τεπόζιτου και γύρω-γύρω έβαζε πάγο. Στο χέρι του κρατούσε και ένα άλλο δοχείο με νερό όπου και ξέπλενε τα ποτήρια, μετά από κάθε χρήση. Χαρακτηρίζεται από τους πιο εντυπωσιακούς γυρολόγους της εποχής. Είχε κουδουνάκια, αλυσίδες ήταν ντυμένος στα άσπρα ενώ στην μέση φορούσε μια ζώνη, όπου είχε και τα ποτήρια. Συνήθως οι λεμονατζήδες ήταν αρβανίτες. http://www.nath.gr/Photos/Τα%20λαϊκά%20επαγγέλματα.pdf |
Η ιστορία των αναψυκτικών από πολύ παλιά, πριν από τη βιομηχανική τους ανάπτυξη τον 20ό αιώνα, δεν είναι παρά η ιστορία της ανάγκης του ανθρώπου να ανακουφιστεί από τη ζέστη παρασκευάζοντας δροσιστικά ροφήματα. Η αρχή έγινε στη ρωμαϊκή εποχή και συνεχίστηκε στους βυζαντινούς χρόνους. Στους νεότερους χρόνους, τα σερμπέτια, τα ρασόλια, τα χειροποίητα σιρόπια που φτιάχνονταν από αρωματικά φυτά, από μούστο, χυμούς εσπεριδοειδών, είτε από σαχαρωμένα φρούτα –όπως το γλυκό βύσσινο– ήταν το όπλο των νοικοκυρών ανακατεύοντάς τα με το νερό, για να δροσίσουν την οικογένεια και να φιλέψουν τους επισκέπτες. Τομή στη γεύση των ροφημάτων αυτών ήταν η ανάμειξη των χυμών και των σερμπετιών με σόδα, η οποία δημιούργησε και τη σύγχρονη γεύση των αναψυκτικών.
Τα πρώτα αναψυκτικά λοιπόν ήταν σπιτικοί φρουτοχυμοί ανακατεμένοι με νερό και ζάχαρη, οι οποίοι μοιράζονταν από πλανόδιους πωλητές που φορώντας λευκές ποδιές κρατούσαν κανάτες και ποτήρια και πρόσφεραν κυρίως λεμονάδες. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα εμφανίζονται οι πρώτες μικρές μονάδες παραγωγής αναψυκτικών, που με χειροκίνητες μηχανές παράγουν το αναψυκτικό και το διανέμουν με γαϊδουράκια ή κάρα. Στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζεται το ανθρακούχο νερό, ενώ ανακαλύπτονται οι πηγές των περιοχών της Ελλάδας. Στις αρχές του 20ού αιώνα τα αναψυκτικά μπαίνουν σε γυάλινη φιάλη με πώμα την γυάλινη μπίλια (1924). Στη δεκαετία του 1950 εμφανίζονται οι πρώτες παστεριωμένες πορτοκαλάδες χωρίς χημικά συντηρητικά, με την κόκκινη ετικέτα να παραπέμπει «χωρίς ανθρακικό» και την μπλε «με ανθρακικό». Τα μπουκάλια είχαν μεταλλικά καπάκια, τα οποία επιστρέφοντο, έναντι αμοιβής, ενώ τα ηλεκτρικά ψυγεία εξασφάλιζαν την δροσερή τους παρουσία. Τη δεκαετία του ’50 υπήρχε ένα σε κάθε πόλη. Μικρά εργαστήρια που έφτιαχναν γκαζόζες και τις πουλούσαν σε σταθμούς τρένων, ταβέρνες, αναψυκτήρια, θερινά σινεμά. |
Η κανελλάδα ...
Τα αναψυκτικά εμφανίστηκαν στα χωριά της Κρήτηςτη δεκαετία του 1950. Ήταν υπόθεση του καφετζή να αγοράσει το μηχάνημα εμφιάλωσης και να γεμίσει τα μπουκάλια. O κόσμος τότε, αναγκαζόταν να δημιουργεί και από μόνος του, διάφορες γεύσεις και να φτιάχνει σιρόπι. Το σιρόπι που έφτιαχνε, το αραίωνε μετά με νερό και το πρόσθετε στο ποτήρι με χιόνι! Το χιόνι στον Ψηλορείτη υπήρχε άφθονο και το Καλοκαίρι! Μόνο που ήταν μέσα σε τάφρους δέκα είκοσι μέτρων βάθος, η σε φυσικές σπηλιές. |
Στου Ψηλορείτη τη κορφή
ποτέ δε λείπει χιόνι, ώστε να λιώσει το παλιό καινούργιο το πλακώνει! Το μάζεμα του χιονιού ήταν δύσκολο και επικίνδυνο. Κατέβαιναν στις τάφρους και έκοβαν το χιόνι με το σάρακα.Έδεναν τις κολόνες με σχινιά και τις τραβούσαν πάνω. Στη συνέχεια, τις έβαζαν σε σακιά με άχυρα τα φόρτωναν στα μουλάρια και πήγαιναν στο χωριό.
Δυστυχώς όμως, έχουν χαθεί πολλές συνταγές με τις χιονάδες εκείνης της εποχής. Αυτή που άντεξε μέχρι την εμφάνιση των αναψυκτικών ήταν η πορτοκαλάδα. Ήταν κι αυτή σε μπουκάλια όπως το σιρόπι της κανελάδας. Ο πελάτης διάλεγε ποιό σιρόπι ήθελε στο ποτήρι με το χιόνι. Η κανελάδα ανθούσε στις αρχές του περασμένου αιώνα, όπως το μαρτυρούν και οι παλιές φωτογραφίες του 1924, που είναι μια ομάδα πωλητών κανελάδας στην αγορά Μοιρών. Οι πάγκοι στις φωτογραφίες, είναι εγκατεστημένοι στην αγορά των Μοιρών, που τότε ακόμα η πλατεία ήταν χωμάτινη. Μερακλήδες πωλητές, πούυλούσαν στους πάγκους κανελάδες, η χιονάδες με πορτοκάλι, και φώναζαν δυνατά και φωναχτά διαλαλώντας την πραμάτεια τους! Μάλιστα ο Μιχάλης Χουστουλάκης (Ρετζεπομιχάλης), γιός του Ρετζεπομανώλη, είχε σκαρφιστεί και κάποια ποιηματάκια αυτοσχέδια, που είχαν σχέση με την κανελάδα και το χιόνι, για να εντυπωσιάζουν και να προσελκύουν κόσμο! '' -Κρύο και παγωμένο κι απ΄ το βουνό φερμένο! Τρέξτε κοπελιές να πιείτε, να καλοπαντρευτείτε!'' Ο πωλητής κανελάδας που ήταν παράλληλα και παγωτατζής, γιατί στον πάγκο του είχε και παγωτά κασάτα. https://www.cretanmagazine.gr/h-istoria-tis-kaneladas-stin-kriti/ |